Ímyndir karla og kvenna

Las í Fréttablaðinu í dag að ofbeldi gegn samkynhneigðum er að aukast. Þó er tekið fram að það sé ekki endilega að marka vegna þess að ofbeldi sé að aukast í samfélaginu almennt. Skyldi einhvern undra í okkar ofbeldisdýrkandi umhverfi? Ég veit að það er viðkvæmt mál að brydda upp á ofbeldi og karlmennskuímyndum á sama tíma. Það er hins vegar ekkert öðruvísi heldur en að brydda upp á t.d. gegndarlausri útlitsdýrkun og kvenleikaímyndum. Okkar samfélag reynir sitt besta til að troða kynjunum í sitthvort boxið og úthluta okkur hlutverkum samkvæmt því. Á meðan stelpur eiga að vera stilltar og sætar eiga strákar að vera ágengir og ofbeldisfullir. Rétt eins og það er full ástæða til að berjast gegn því að stelpur eigi að vera skoðanalausir skrautmunir er full ástæða til að berjast gegn því að strákar eigi að vera ofbeldisfull óargardýr. Það hefur ekkert með það að gera að vera alvöru karl eða kona. Það er nefnilega allt annað að vera karl eða kona eða taka upp ímyndir af því hvað það er að vera karl eða kona. Ímyndir eru ekki samofnar okkar eðli eða náttúrulögmál. Ímyndir eru tilbúið fyrirbæri sem við höfum getu til að hugsa um, móta, taka þátt í eða berjast á móti. 

Athugasemdir

[Vilborg Ólafsdóttir, 18.6.2007 kl. 10:27]

Mikil speki. Ef fólk gæti alið börnin sín upp við þetta viðhorf, þá myndi eitthvað stórkostlegt gerast.

[Gísli Gíslason, 18.6.2007 kl. 11:10]

Er einhver sem vill ala stráka upp í því að vera  "ofbeldisfull óargardýr" ?

Ég las  bókina "Heimilisofbeldi gegn börnum á  Íslandi" e. Jónínu Einarsdóttir, Sesselju Th. Ólafsdóttir, og Geir Gunnlaugsson frá  2004

Ofangreind bók er gefin út af Umboðsmanni barna  og Miðstöð heilsuverndar fyrir börn.  Í bókinni kemur fram  á bls 39 “Niðurstöður Freydísar Jónu(2003a) benda til þess að mæður beiti börn sín oftar ofbeldi en feður”      Hér eru íslenskar rannsóknir sem sýna að mæður beita börn sín  ofbeldi, jafnvel oftar en feður.  

Í ofangreindri bók kemur fram að fyrstu rannsóknir á heimilisofbeldi á Íslandi eru frá 1970.  Þar er sagt að heimilisofbeldi sé vart til þar sem að  sárafá atvik eru kærð á árunum 1960-1969. Þess vegna ályktað árið 1970 að heimilisofbeldi væri  ekki til í okkar ástkæra landi,sjá bls 29.  Auðvitað var fullt af heimilisofbeldi á Íslandi fyrir 1970 rétt eins og það var eftir 1970.    Það var bara ekki kært.

Ég rakst á hjálagðan link frá Háskólanum í Kaliforníu.  Þar segir að það sé ekki eins mikill  munur á ofbeldishneigð kynjanna og vitnað til tæplega 200 vísindagreina  http://www.csulb.edu/~mfiebert/assault.htm.  Þetta eru allt greinar í virtum vísindaritum.

Getur verið ofbeldi gagnvart körlum eða ofbeldi kvenna sé á svipuðum stað og heimilisofbeldi var árið 1970. Um það er ekki fjallað, þolendur kæra ekki og þ.a.l er það ekki til.?? 

[Matthildur Ágústa Helgadóttir Jónudóttir, 18.6.2007 kl. 11:37]

Það er sjálfsagt eitthvað til í því að þeir karlmenn sem verða fyrir ofbeldi kvenna kæri ekki einmitt út af þessum heimskulegu ímyndum.  

[Katrín Anna Guðmundsdóttir, 18.6.2007 kl. 13:12]

Ég er á þeirri skoðun að karlar séu ekkert ofbeldishneigðari en konur að eðlisfari. Hins vegar er deginum ljósara að á meðan stelpur eru aldar upp til að hafna ofbeldi að þá er ýtt undir ofbeldishneigð hjá strákunum. Útkoman verður síðan eftir því. Með tímanum er þetta aðeins að breytast. Nýjar kvenfyrirmyndar handa stelpum byggjast á tíðum á ofbeldi, t.d. Charlies Angels. Með fleiri slíkum ímyndum og því gildismati að stelpur eigi að verða eins og strákar til að ná jafnrétti er ekki ólíklegt að ofbeldi hjá konum eigi eftir að aukast. 

Varðandi ofbeldi foreldra gagnvart börnum þá vantar mun betri og fleiri rannsóknir á því. Femínistar hafna því alls ekki að sumar mæður beita börn sín ofbeldi. Hið sýnilega ofbeldi, þ.e. þær upplýsingar sem við höfum við höndina um hver beitir ofbeldi, er samt sem áður að þar eru karlmenn í meirihluta gerenda.

[Gísli Gíslason, 18.6.2007 kl. 14:13]

Umræðan og rannsóknir  um ofbeldi er aldeilis nauðsynleg  til uppræta þennan ófögnuð.  Feministar hafa sannarlega lagt sitt lóð á vogarskálarnar í þeim efnum.  Ég held að nánast öll umræða um ofbeldi í fjölmiðlum og annarsstaðar sé um það að karl sé gerandi og kona/barn þolandi.    Það vantar umræðu um það ofbeldi þegar karlar eru þolendur og þegar konur eru gerendur.  Það eru margar rannsóknir sem styðja  að þetta ofbeldi sé til og trúlega í mun meira mæli en almenningur  gerir sér grein fyrir.  Um slíkt ofbeldi er lítið sem ekkert fjallað enn sem komið er.

[Thelma Ásdísardóttir, 18.6.2007 kl. 14:47]

Samkvæmt ársskýrslum Stígamóta eru konur ofbeldismenn í kringum 3% þeirra mála sem þangað koma.  Karlmenn sem leita til Stígamóta sem þolendur kynferðisofbeldis eru þó yfir 10%.  Það má því ljóst vera að karlmenn eru í mjög miklum meirihluta ofbeldismenn í slíkum málum hvort sem verið er að brjóta gegn konu eða karli (stelpu eða strák).  Samkvæmt könnun Hrefnu Ólafsdóttur (2002) eru konur 7,6% ofbeldismanna í kynferðisofbeldismálum á Íslandi.  Þetta er mun hærri tala en hjá Stígamótum, en þó eru karlar enn yfir 90% ofbeldismanna í slíkum málum.  Þessar tölur eru í ágætis takti við aðrar sambærilegar kannanir sem hafa verið gerðar á Norðurlöndunum og víðar.

Tek samt fram að ég er að tala um kannanir sem eingöngu snúa að kynferðisofbeldi, bæði sifjaspell og nauðganir.

Takk annars fyrir frábæra pistla Katrín Anna :)

[Guðmundur I. Halldórsson (IP-tala skráð) 18.6.2007 kl. 16:20]

Thelma skrifar: "Tek samt fram að ég er að tala um kannanir sem eingöngu snúa að kynferðisofbeldi, bæði sifjaspell og nauðganir."

Alltaf gaman að fá tölur úr handahófskenndum könnunum, en því miður er þetta algjörlega úr takt við umræðuna sem á undan kemur.

Get ekki betur séð en að grein Katrínar Önnu snúist að líkamlegu ofbeldi og þær ímyndir sem að viðgangast í samfélaginu, nema að sjáflsögðu að þú viljir halda því fram að megin þorri þeirra ímynda sem að ungir drengir verða varir við snúist að kynferðisofbeldi, sifjaspelli og nauðgunum? Ef ekki hver er þá tilgangur þessa innleggs?

 Annars áhugaverður pistill og ég get verið sammála mörgu þarna þó að ég geti aftur á móti ekki verið sammála: "Þó er tekið fram að það sé ekki endilega að marka vegna þess að ofbeldi sé að aukast í samfélaginu almennt."

 Er eitthvað sem að bendir til þess að ofbeldi sé að aukast í samfélaginu almennt, eins og þú orðar það? Væri ekki líklegra að fólki finnist ofbeldi vera að aukast sökum þess að fjölmiðlar í dag eru aðgengilegri en þeir voru áður fyrr og þ.a.l. hefur innsýn hins 'venjulega' einstaklings aukist? 

Þetta minnir svolítið á það þegar að eldra fólk talar um ungdóminn í dag og hvað hann sé óhlýðinn ;) 

[Thelma Ásdísardóttir, 18.6.2007 kl. 18:23]

Guðmundur, ég get ekki betur séð en að pistillinn hennar Katrínar Önnu sé um kynbundið ofbeldi og þar er kynferðisofbeldi stór kafli, hvort sem þér líkar það betur eða verr. Það var síðan Gísli sem kom með gott innlegg um ofbeldi innan heimilanna. Ég er ekki að halda neinu fram um megin þorra eins né neins, nema um kyn kyferðisofbeldismanna. Innleggið mitt til að sýna fram á að karlmenn væru mikill meirihluti ofbeldismanna í kynferðisbrotamálum og það gæti meðal annars verið skýringin á því af hverju umræðan væri eins og hún er. Það var algjörlega í takti við það sem á undan hafði verið skrifað. Til að koma í veg fyrir misskilning (sem greinilega tókst ekki alveg) þá ítrekaði ég að þessar tölur fjölluðu einungis um þann hluta af kynbundnu ofbeldi sem heitir kynferðisofbeldi. Kannski hugnuðust þér ekki þessar tölur, hver veit?

[Gísli Gíslason, 18.6.2007 kl. 19:23]

Það sem ég velti fyrir mér er hvort opinberar tölur um ofbeldi endurspegli raunverulegt ofbeldi út í samfélaginu.

Munum að 1970 var ályktað að heimilisofbeldi væri ekki til á Íslandi, niðurstaða byggð á opinberum gögnum um t.d. fjölda kærðra tilvika.  Auðvitað var fullt af heimilisofbeldi á Íslandi fyrir og  eftir 1970.  Í dag kæra karlmenn ekki ofbeldi sem þeir  verða fyrir, enda m.v.  staðalmyndir samfélagsins, ekki karlmannlegt að strákar/karlmenn verði fyrir ofbeldi, hvað þá af hendi stelpna/kvenna.   Getur það verið að það sé svipuð staða með ofbeldi gagnvart karlmönnum eins og var með heimilisofbeldi fyrir  1970 ?? Þ.e. það er ekki kært og er þ.a.l nánast  ekki til ?? opinberlega, þó þetta sé sannarlega til í samfélaginu og trúlega í mun meira mæli en  opinberar tölur segja til um.

[Katrín Anna Guðmundsdóttir, 18.6.2007 kl. 21:25]

Thelma það er rétt skilið hjá þér að innleggið mitt fjallar um ofbeldi... allar tegundir og hvernig ofbeldi er haldið að drengjum sem eitthvað karlmannlegt. 

Gísli. Ég hugsa að það sé margt í sambandi við ofbeldi sem ekki hefur enn litið dagsins ljós, þ.m.t. tíðni ofbeldis sem karlar verða fyrir af hálfu kvenna sem og tíðni ofbeldis sem konur verða fyrir af hálfu karla. Það eru samt nokkur atriði sem gera það að verkum að það er ansi ólíklegt að heimilisofbeldi kvenna gagnvart körlum sé eins útbreitt og eins og alvarlegt (í merkingunni grófleiki ofbeldis). T.d. tíðni morða á maka en það eru mun fleiri konur myrtar af hendi maka síns en karlar. Sjúkraskýrslur ættu líka að segja einhverja sögu, sem og fjöldi karla sem þarf að fara í felur til að komast í burtu frá ofbeldisfullri sambýliskonu/maka. Þetta segir sína sögu.

En, eins og ég sagði áðan, þá vantar fleiri rannsóknir á þessu sem og að karlar þá tali um þetta. Ef ekki eru til neinar (eða örfáar) rannsóknir, sjúkraskýrslur, frásagnir o.s.frv. þá er ansi hæpið að nota ofbeldi kvenna gegn körlum sem útgangspunkt til að draga úr alvarleika kynbundins ofbeldis sem birtist í þeim fjölda kvenna sem beittar eru ofbeldi af hálfu karla. Eins og Thelma bendir á eru tölurnar mjög skýrar hvað varðar kynferðisofbeldi. Þetta eru þær tölur sem við þekkjum í dag. Enn ríkir samt mikil þögn í kringum kynferðisofbeldi og það er um að gera að hvetja þá sem fyrir því verða að segja frá og leita sér aðstoðar. Stígamót tekur á móti báðum kynjum.  

Eftir stendur áhrif þeirra ímynda sem haldið er að konum og körlum og hvað hægt er að gera til að breyta þeim.  

[Hafrún Kristjánsdóttir, 18.6.2007 kl. 23:10]

Það er ekki hægt að nota tölur sem koma frá stígamótum til þess að ályta um ástandið í þjóðfélaginu (þýðinu), úrtakið er nefnilega sjálfvalið.  Tölunar segja bara til um hvernig hlutfall þeirra sem koma í stígamót er.  Því er eiginlega marklaust að nota þær tölur til þess að tala um ofbeldi í þjóðfélaginu almennt.

Ert þú ekki að kenna í kynjafræðinni Katrín?  Hvernig stendur á því að skorin hefur ekki ráðist í almennilegar rannsóknir á þessu? Framkvæmdin er ekki flókin.

[Katrín Anna Guðmundsdóttir, 18.6.2007 kl. 23:36]

Ég er nú bara aumur stundakennari í kynjafræðinni enn sem komið er... get ekki svarað fyrir af hverju þar hafa ekki verið gerðar fleiri rannsóknir á umfanginu en giska á að það sé vegna þess að skorin er lítil og undirfjármögnuð... Veit að þar er mikill áhugi á þessum málaflokki en því miður eru ekki settir miklir peningar í hann.

Ég er ekki alveg sammála þér í því að framkvæmdin sé ekki flókin. Þetta er ekki beint málefni sem hægt er að hringja heim á kvöldmatartíma til fólks og spyrja beint út í - og það þarf að ná til breiðs úrtaks ef þetta á að vera marktækt. 

Það hafa verið gerðar nokkrar rannsóknir á umfangi kynferðisofbeldis af hinum og þessum aðilum. Hef ekki tíma til að fletta þeim upp akkúrat núna en hér koma þær eftir minni:

1. Norræn rannsókn leiddi í ljós að þriðjungur íslenskra kvenna séu beittar kynferðisofbeldi einhvern tímann á lífsleiðinni. Þetta hlutfall var hæst hér af öllum Norðurlöndunum. Held að karlar hafi ekki verið hluti af þessari rannsókn. Veit ekki hvernig ofbeldi var skilgreint í þessari rannsókn m.t.t. alvarleika/grófleika.

2. Hrefna Ólafsdóttir gerði rannsókn á meðal framhaldsskólanema. Niðurstöðurnar að 23% stúlkna og 8% drengja voru beitt kynferðisofbeldi fyrir 18 ára aldur. Þetta er samtals 17% allra barna - þar af hafði 2/3 hluti orðið fyrir alvarlegu ofbeldi.

3. Barnaverndarstofa gerði rannsókn á tíðni kynferðisofbeldis barna. Þeirra tölur voru lægri en komu fram í ofangreindri rannsókn eða 13,6% stúlkna og 2,8% drengja. Í rannsókninni var líka spurt um líkamlegt ofbeldi en þar var tíðnin nokkuð svipuð á milli kynja. Fleiri stelpur höfðu þó orðið vitni að ofbeldi og örlítið fleiri strákar bæði orðið vitni og orðið fyrir. Ekki kemur fram hver er gerandi en helstu niðurstöður má sjá hér.

[Katrín Anna Guðmundsdóttir, 19.6.2007 kl. 00:09]

ps. hér er frétt um rannsóknina nr. 1 á listanum.

[Daði Einarsson, 19.6.2007 kl. 05:30]

Ætli það hafi ekki mikil áhrif á allar þessar rannsóknir að haldið er að körlum mörgum staðalmyndum sem gerir það erfiðara að kvarta yfir ofbeldi sérstaklega frá maka sínum? "Hvers konar maður lætur konu sína berja sig?" yrði líklega sagt við viðkomandi. Ennfremur er stóra spurningin um hvað sé nákvæmlega átt við með ofbeldi, en mig grunar að almennt sé ofbeldi karla gegn konum og börnum oftar líkamlegt en ofbeldi kvenna sé oftar andlegt sérstaklega þegar það varðar börn. Það ofbeldi er síður tekið með enda er ekki hægt að sjá það á viðkomandi og líklega erfiðara að mæla, en getur haft mun alvarlegri afleiðingar til lengri tíma. Meginatriðið er þó að gera allt ofbeldi algerlega óásættanlegt og að engar afsakanir gilda, en þá komum við að dómum í ofbeldismálum s.s. nauðgunum og öðrum kynferðisafbrotamálum en það er önnur umræða. 

[Katrín Anna Guðmundsdóttir, 19.6.2007 kl. 09:46]

Ég hef það soldið á tilfinningunni að þið séuð að gleyma að þögnin er ennþá altumlykjandi ofbeldi gegn konum... Konur eiga ekkert endilega auðveldara með að segja frá en karlar og mæta alveg jafnmikilli vantrú og skömm. Því miður er staðan enn þann dag í dag.

[Thelma Ásdísardóttir, 19.6.2007 kl. 11:15]

Katrín Anna, Hrefna Ólafs gerði sína könnun með slembiúrtaki úr þjóðskrá, mig minnir 1500 einstaklingar og að rúmlega helmingur hafi svarað.  Rannsóknir og Greining gerði rannsókn meðal framhaldskólanema, mig minnir að það hafi verið 2005 og þá komu eitthvað lægri tölur í ljós.

Er sammála Hafrúnu um að tölur frá Stígamótum eru mjög sértækar og könnun Hrefnu skýrir aðeins frá kynferðisofbeldi, en ekki ofbeldi í þjóðfélaginu í heild.

Mín tilfinning gagnvart ofbeldi kvenna gegn körlum er að það birtist ekki hvað síst í andlegu ofbeldi, sem getur auðvitað verið alveg jafn skaðlegt og annað ofbeldi.  Það væri frábært að fá einhverjar rannsóknir um ofbeldi gegn körlum og meiri umræðu.

Annars til hamingju með daginn við öll

[Katrín Anna Guðmundsdóttir, 19.6.2007 kl. 11:23]

Takk fyrir þetta. Minnti að Hrefna hefði líka rannsakað þau sem eru í framhaldsskóla svo það er gott að fá leiðréttingu. Það gæti útskýrt hluta af þeim mun sem er á milli þessara tveggja rannsókna, þ.e.a.s. ef að börn sem eru beitt ofbeldi eru líklegri til að vera ekki í skóla.

[Gísli Gíslason, 19.6.2007 kl. 11:55]

Mitt innlegg kannski gekk út á  það að segja að okkar sýn á  ofbeldi verður  annað eftir 30 ár en það er í dag. Rannsóknir og þekking eykst og fólk verður duglegra  að segja frá og þannig fær samfélagið skýrari og breiðari sýn á þessi mál.

Vefurinn http://www.batteredmen.com/index.htm fjallar um ofbeldi gegn körlum.  Vefurinn bendir réttilega á að þögnin er versti óvinurinn, rétt eins og með allt ofbeldi.

Mér finnst svo vefurinn www.reform.no vera mjög áhugaverður en það eru Norsk samtök, karlaathvarf, sem fjallar um nútíma karlmanninn,  þau vandamál sem að honum steðja og reyna að finna leiðir til að styðja og bæta nútíma manninn. 

Kannski er lykillin að jafnrétti kynjanna  að skilgreyna nútíma karlinn og þannig finna leiðir fyrir kynin að lifa saman í sátt og samlyndi, sem jafningjar í leik og starfi.   Til þess þurfa ekki síður karlar en konur  að opna sig  og  tala um sín mál.  Til þess þarf uppeldi barna og drengja að vera þannig að bæði kynin alist upp við að tjá tilfinningar sínar. Hér erum við kannski kominn á  þann stað sem Katrín Anna hóf sitt ágæta innlegg. Hvernig kynjaímyndir viljum við ala upp okkar börn ?  Það er geysilega mikilvæg spurning sem allir foreldrar eiga stöðugt  að spyrja sig.

[Katrín Anna Guðmundsdóttir, 19.6.2007 kl. 12:47]

Já tek undir að líklega verður okkar sýn á umfang og eðli ofbeldis önnur eftir 30 ár. Vonandi allavega á mikið eftir að breytast því ástandið í dag er óásættanlegt. Vonandi á ofbeldi samt ekki eftir að aukast en eins og staðan er í dag virðist frekar stefna í það heldur en hitt. Það er mjög miður en það þarf eitthvað stórkostlegt að gerast svo hægt verði að snúa málinu við og virkilega ná því fram að tíðnin lækki.

En það vantar mikið upp á þekkinguna, eins og þú bendir á og það vantar að fé sé veitt í rannsóknir á ofbeldi.