Sannleikurinn í íslenskum kvikmyndum

Á morgun, sunnudaginn 30.september, klukkan 13.00 í Norræna Húsinu, verður spennandi umræðufundur í boði Alþjóðlegu Kvikmyndahátíðarinnar og KIKS, kvenna í kvikmyndum og sjónvarpi.

Yfirskriftin er: Hvaða sannleika er að finna í íslenskum kvikmyndum?  Endurspegla þær heiminn sem er fyrir?  Eiga þær sér stoð í samtímanum og er sögutúlkun þeirra
mikilvæg komandi kynslóðum?

Í pontu stíga Laufey Guðjónsdóttir forstöðumaður Kvikmyndamiðstöðvar
Íslands,  Sigríður Þorgeirsdóttir dósent í heimspeki, Sigríður Pétursdóttir
kvikmyndagagnrýnandi, Katrín Anna Guðmundsdóttir viðskipta- og
markaðsfræðingur,  Írís Ellenberger sagnfræðingur og Kristín Atladóttir
kvikmyndagerðarmaður.

Hin eina sanna Beta stýrir síðan umræðum á eftir. 

 

Hver vaskaði upp?

Mæli með snilldarpistli Gerðar Kristnýjar á baksíðu Fréttablaðsins í dag. Svo virðist sem rithöfundar Íslands séu karlmenn... (surprise, surprise). Í kjölfar töluverðrar umræðu um síðustu kvöldmáltíð Jesú og lærisveina hans er það hins vegar endirinn sem stendur upp úr - hver tók til matinn og vaskaði upp?

Hjúkrunarfræðingar og löggur

Launamunur kynjanna er eitt af samþykktu jafnréttismálum samtímans. Með samþykktum meina ég að fólk almennt viðurkennir að það sé mismunun að greiða kynjunum ekki sömu laun. Launamunurinn hefur verið greindur í nokkra þætti. Nærtækasta (og samþykktasta) dæmið er fyrir laun fyrir sömu störf. Tveir einstaklingar sem vinna sama starf eiga að fá sömu laun, óháð kyni. Lög þess efnis voru samþykkt árið 1961 og þá höfðu atvinnurekendur 6 ára aðlögunartíma til að kippa málum í lag. Það hefur ekki enn gerst. 

Önnur tegund af launamun sem hefur verið í umræðunni er launamunur á milli hefðbundinna kvenna- og karlastarfa. Samfélagið er að mörgu leyti ekki alveg búið að samþykkja þetta mál sem part af jafnréttisbaráttunni. Kynjamisrétti birtist hins vegar meðal annars í því að framlag kvenna til samfélagsins er minna metið til launa. Þetta hefur stundum verið nefnt þegnskylduvinna kvenna - að vinna ýmsa ólaunaða eða lágt launaða vinnu sem er samt bráðnauðsynleg til að samfélagið sé starfhæft. Baráttan fyrir kynjajafnrétti gengur m.a. út á það að konur verði ekki lengur skikkaðar í þessa þegnskylduvinnu heldur fái sanngjörn laun fyrir sín störf. 

Gott dæmi um þetta er sú umræða sem á sér nú stað um laun lögreglumanna og hjúkrunarfræðinga. Fyrrnefnda stéttin er hefðbundin karlastétt og þar á að bæta við 30.000 kr aukagreiðslu á mánuði vegna álags og manneklu. Sama staðan hefur verið upp á tengingnum hjá hjúkrunarfræðingum í nokkur ár en þeim er neitað um aukagreiðsluna. Þetta er ein birtingarmynd kynjamisréttis. Fólk samþykkir frekar að koma til móts við karla í launum en konur. Í þessu tilfelli er alls ekki hægt að segja að hjúkrunarfræðingar hafi ekki sóst eftir þessu enda hafa þær (og örfáir þeir) verið í mjög sýnilegri kjarabaráttu - og einmitt sóst eftir að þessi heimild til aukagreiðslu verði nýtt. 

Flying

Skellti mér á myndina Flying í gærkvöldi með Gyðu. Það eitt og sér að horfa á alla myndina verður að teljast afrek því þetta eru 6 klukkutímar! Sex og hálfur með pásum... 

Þetta er heimildarmynd gerð af Jennifer Fox, tekin á 4 ára tímabili og samanstendur af hennar persónulegu krísum og viðtölum við konur frá 17 löndum. Myndir er afar langdreginn á köflum en engu að síður mjög áhugaverð. Hún er hálfgerð femínísk vitundarvakning... en samt ekki... en þó... Ég varð örlítið áttavillt í endann. Fyrstu 2 hlutarnir af myndinni eru frekar melló og ekkert sérlega áhugaverðir. Meira bara svona hennar eigin naflaskoðun og frekar yfirborðslegt. En síðan fer myndin að verða virkilega áhugaverð. 

Eitt af því sem er skemmtilegt við myndina er að Jennifer er ekkert í því að búa til einhverja glansmynd af sér sjálfri og er ekkert hrædd við að vera í mynd bara eins og hún er... Hún kryfur samband sitt við foreldra sína og ég varð frekar hissa á hversu langt hún gekk í því. Þau eru bæði í myndinni og fá frekar slæma útreið á köflum. 

Myndin er áhugavert innlegg inn í umræðuna um konuna sem kynveru og þá svaðalegu pólitík sem er í kringum allt það dæmi - með mismunandi birtingarmyndum í ólíkum menningarheimum - en samt alls staðar sammerkt að stjórnunin er mikil. Spurningin sem Arnar varpaði fram á fyrirlestrinum sínum í gær - hver á kvenlíkamann? endurómar í gegnum myndina. Réttara væri samt kannski að segja að myndin endurspegli þá baráttu sem konur eru víðast hvar í um yfirráð yfir eigin kynverund og sjálfi. 

Í tilefni dagsins

Þorgerður Einarsdóttir dósent í kynjafræði tók við veglegri gjöf frá Landsbankanum í morgun. Þar var um að ræða bókasafn Veru - sem inniheldur m.a. bækur frá Kvennaframboðinu og Kvennalistanum. Margar stórmerkilega bækur þarna á ferð og góð búbót fyrir kynjafræðina. Halldór Sigurjónsson bankastjóri afhenti gjöfina við skemmtilega athöfn í morgun. Þaðan lá leiðin í Þjóðarbókhlöðuna þar sem Arnar Gíslason hélt erindi um karla og fóstureyðingar - og hver á líkama kvenna. Mjög fróðlegt erindi þar á ferð. Gott að sjá þessa nálgun á málið þar sem réttur kvenna að eigin líkama er fullkomlega virtur en jafnframt spáð í hvort hægt sé að bjóða karlmönnum sem fara í gegnum þetta ferli einhverja aðstoð eða ráðgjöf.

** 

Í dag eru liðin 151 ár frá fæðingu Bríetar Bjarnhéðinsdóttur. Til hamingju með daginn.  

Heilsa óháð holdarfari

Auglýsingar eru stór áhrifaþáttur í okkar samfélagi. Hvort sem fólk gerir sér grein fyrir mætti auglýsinga eða ekki þá hafa þær áhrif. Auglýsingar eru framleiddar og birtar markvisst í þeim tilgangi að fá okkur til að haga okkur á ákveðinn hátt. Að vissu leyti má kalla það forræðishyggju... eða er það ekki jafnmikil forræðishyggja að segja börnum að fara á McDonalds eins og að segja þeim að fara ekki?

Annars er eitt sem mér finnst virkilega mikilvægt umhugsunarefni í sambandi við McDonalds auglýsinguna og ítölsku auglýsinguna þar sem myndefnið er nakin kona með anorexíu. Í báðum tilfellum snýst umræðan um offitu... Þarna erum við að sjá báða endana á spýtunni en ekki spýtuna sjálfa, ef svo má að orði komast. Fitan er orðin að algjöri tabúi og hvarvetna keppist fólk við að fjalla um fituna sem vandamál. Fókusinn í umræðunni er líka um útlit. Fólk keppist við að tala um hvernig fyrirsætan á myndinni lítur út og einhvern veginn verður það miðpunkturinn. Af hverju ekki frekar að tala um heilsu? Af hverju ekki að tala um lífsgæði? Sama á við um McDonalds - er skelfilegasta afleiðingin sú að börn verði feit eða er skelfilega afleiðingin áhrif á heilsuna? Anorexía er flókinn sjúkdómur sem á sér marga áhrifavalda. Einn af þeim eru fitufordómar - thin-ideal, eins og það er kallað. Það er að þykja til fyrirmyndar að vera ekki með gramm af fitu á sér, enda er fita skilgreind sem óvinurinn í okkar menningarheimi. Offitutal bætir ekki þar úr.  Eins og ég hef sagt áður og segi enn - það er mikilvægt að vera við góða heilsu. Þá nægir ekki að tala um offitu eins og það sé heilsufarsvandamál þegar heilsufarsvandamálin liggja frekar í hreyfingarleysi og óhollu mataræði. Holdarfar er ekki réttur eða nægjanlegur mælikvarði á heilsufar. Ég skil vel að fólk sem þykir það vera of þungt og finnur fyrir heilsuleysi eigi auðvelt með að skella skuldinni á þyngdina. Orsökin liggur samt ekki þar. Ef að þetta sama fólk hugsar um hvort það hreyfir sig nóg og borðar hollan mat - hvert er svarið þá? Er það allt í góðu standi? Sama á við um marga þar sem holdarfarið er fyllilega í samræmi við vestræna mælikvarða um gott heilsufar - margt af því fólki finnur samt til heilsuleysis - sökum ónógrar hreyfingar og óholls mataræðis. 

Þegar umræðan snýst um holdarfarið en ekki heilsuna er hætt við að fólk grípi til alls konar ráða til að halda sig innan "ásættanlegrar" þyngdar. Slíkar aðgerðir eru oftar en ekki óheilsusamlegar - og geta leitt til bæði vannæringar og þyngdaraukningar, svo ekki sé minnst á að ýmislegt bendir til þess að þeir heilsubrestir sem oft eru tengdir við offitu tengist frekar megrunarkúrunum. Fitufordómar bæta ekki heilsufar þjóðarinnar. Heilsa óháð holdarfari er slagorð sem Sigrún Daníelsdóttir, sálfræðingur hjá BUGL hefur oft haldið á lofti. Það hljómar mjög skynsamlega í mínum eyrum... ef að McDonalds er óhollur skyndibiti þá ætti að benda á tengslin á milli óhollustu og heilsu - ekki óhollustu og holdarfars.

Og að lokum - hér er ákvæði úr siðareglum SÍA og útvarpslögum um auglýsingar til barna og unglinga:

Siðareglur SÍA:

13. gr. Börn og unglingar

1. Í auglýsingum skal ekki misnota hina eðlilegu trúgirni barna né reynsluskort yngri kynslóðarinnar og skal þess gætt að auglýsingar raski ekki samlyndi innan fjölskyldunnar.

2. Auglýsingar sem beint er til barna eða unglinga eða eru líklegar til að hafa áhrif á þá aldursflokka skulu ekki innihalda staðhæfingar eða myndir sem gætu skaðað hina yngri geðrænt, siðferðislega eða líkamlega.

 Útvarpslög:

20. gr. Vernd barna gegn ótilhlýðilegum auglýsingum.
Útvarpsauglýsingar skulu þannig gerðar og fluttar að þær valdi ekki börnum siðferðilegum eða líkamlegum skaða. Í útvarpsauglýsingum er óleyfilegt að:
   a. hvetja börn til þess að kaupa vöru eða þjónustu með því að notfæra sér reynsluleysi þeirra eða trúgirni,
   b. hvetja börn til þess að telja foreldra sína eða aðra á að kaupa vöru eða þjónustu sem auglýst er,
   c. notfæra sér það sérstaka trúnaðartraust sem börn bera til foreldra, kennara eða annars fólks eða
   d. sýna börn að tilefnislausu við hættulegar aðstæður.

 

 

Auglýsa skyndibita á undan barnatíma RÚV

Miklu minna en samt jafnmikið...

Hlustaði á afar áhugavert viðtal við hönnuðinn Olaf Kolte í Morgunvaktinni á Rás 1 í morgun. Fjallað var um tengsl hönnunar og umhverfisverndar. Í skýrslunni Hönnun til framtíðar eftir Sóley Stefánsdóttur og Halldór Gíslason er einmitt komið inn á hversu mikilvægu hlutverki hönnun getur gengt í umhverfisvernd. Þar kemur m.a. fram (bls. 34):

Í bókinni Natural Capitalism halda höfundar því fram að hinar þróuðu þjóðir geti dregið úr efnis- og orkuflæði sínu um 90-95% án þess að skerða gæði þeirrar þjónustu sem fólk vill fá. Það liggja margar áskoranir og tækifæri í hönnun á þessu sviði og stefna um nýsköpun og hönnun ætti klárlega að taka mikilvægi sjálfbærrar hönnunar með í reikninginn.

Ég fór einmitt á fyrirlestur hjá Sóley á málþinginu Uppspretta auðlinda í smáríkjum sem haldið var af Rannsóknarsetri um smáríki hjá HÍ. Í sömu málstofu og Sóley voru Reynir Harðarson frá CCP, Rakel Garðarsdóttir frá Vesturport og Hilmar Sigurðsson frá Caoz. Frú Vigdís Finnbogadóttir var málstofustjóri. Þetta var mjög gaman...

Vonandi mun hlutverk hönnunar í umhverfisvernd verða meira áberandi í umræðunni þegar fram líða stundir. Það lofar góðu ef við getum minnkað alla þessa sóun auðlinda en samt haldið í gæði og þjónustu. Þurfum við frekari hvatningar við?

Almennir mannasiðir

SAFT kennir börnum m.a. mannasiði á netinu. Hins vegar virðist ekki vanþörf á að sumir fullorðnir tileinki sér almenna mannasiði í samskiptum á netinu. Set þess vegna inn netorðin 5 frá SAFT:

1. Allt sem þú gerir á Netinu endurspeglar hver þú ert
2. Komdu fram við aðra eins og þú vilt láta koma fram við þig
3. Ekki taka þátt í neinu sem þú veist ekki hvað er
4. Mundu að efni sem þú setur á Netið er öllum opið, alltaf
5. Þú berð ábyrgð á því sem þú segir og gerir á Netinu  

Fólk sem er ófært um að setja skoðanir sínar fram á málefnalegan hátt heldur er með persónulegt skítkast og/eða hate speach er bent á að þeim er frjálst að halda sig annars staðar en hér. Þeim er líka bent á að mér er frjálst að fela athugasemdir og meina aðgang að fjörinu - sem mér finnst sérlega æskilegur fítus á þá sem ekki þora að koma fram undir nafni. 

Ekki fyrsta landið í heiminum...

Í fréttum RUV í gær var sagt frá því að konur væru nú í meirihluta í norsku ríkisstjórninni og að þetta væri í fyrsta skipti í heiminum að slíkt gerðist. Það er ekki alveg rétt... en rosalega er ánægjulegt að sjá að Noregur er meðal fremstu landa í þessum málum. Fyrsta landið í heiminum sem er með fleiri konur í ríkisstjórn er karla hlýtur að vera Finnland - en þar eru 12 konur og 8 karlar í ríkisstjórn. Hér á okkar landi eru konur 4, karlar 8 og hefur hlutfallið aldrei verið hærra. Það hefur verið jafnhátt - en ekki hærra. Við erum sem sagt ekki meðal fremstu þjóða í þessum málum... 

Fyrirhafnarinnar virði

Rakst á þessa tilvitnun í bók sem ég er að grúska í:

Leaders are made, they are not born. They are made by hard effort, which is the price which all of must pay to achieve any goal that is worthwile. 

Vince Lombardi